ՃԿ կենտրոնների և «911» ծառայության արդիականացումն անվերջ է լինելու

ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարար Դավիթ Տոնոյանի հրամանով հունիսի 30-ին երկարամյա անբասիր ծառայության և ծառայողական պարտականությունները բարեխղճորեն կատարելու կապակցությամբ պարգևատրվեց համակարգի 42 աշխատակից, այդ թվում՝ Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոնի պետ, գնդապետ Հովհաննես Խանգելդյանը՝ «15 տարի անբասիր ծառայության համար» մեդալով: «Այս համակարգում իմ աշխատանքը սկսվեց 2000 թվականին, երբ ընդունվեցի ՀՀ կառավարությանն առընթեր արտակարգ իրավիճակների վարչության բնակչության պաշտպանության վարչության օպերատիվ բաժին»,- տեղեկացրեց Հովհաննես Խանգելդյանը: 2008 թվականին ԱԻ վարչությունը դառնում է  նախարարություն՝ փրկարար ծառայություն, սեյսմիկ պաշտպանության ծառայություն, հայհիդրոմետ, պետական ռեզերվների գործակալություն, տեխնիկական անվտանգության ազգային կենտրոն ստորաբաժանումներով: Հովհաննես Խանգելդյանն էլ 2000-ից հետո դառնում է քաղաքացիական պաշտպանության գնդի շտաբի պետ, օպերատիվ կառավարման վարչության պետի տեղակալ, Ճգնաժամային կառավարման կենտրոնի պետի տեղակալ, իսկ 2015-ից՝ Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոնի պետ: Ու հիշում է, թե ինչպես ստեղծվեցին ՃԿԿ-ն ու «911» ծառայությունը. «Մարդուն հրատապ օգնության ցուցաբերման համապետական համակարգ ձևավորելու աշխատանքները սկսվել են 2002 թվականին, երբ հրշեջ կապի կենտրոնական կայանը՝ «01»-ը, միացվեց նոր ստեղծվող ՃԿԿ-ին և սկսեց սպասարկել նաև այլ ահազանգեր, ոչ միայն հրդեհների վերաբերյալ: Առաջին քայլերն էին՝ կատարելագործել «01» ծառայությունը և գործառույթներն ընդլայնել: Ուսումնական ծրագրերից և կառուցվածքային փոփոխություններից հետո արդեն 2005-ին Ճգնաժամային կառավարման կենտրոնը սպասարկում էր գրեթե բոլոր արտակարգ դեպքերի ու պատահարների վերաբերյալ ահազանգերը, սակայն արձագանքման ունակությունները, կարողությունները դեռ կայացած չէին, ծառայությունն  էլ ճանաչված չէր: Մինչև 2010 թվականը իրավական հիմքը ստեղծվեց, բարելավումներ եղան: 2010-ին կառավարությունը հաստատեց մարդուն հրատապ օգնության ցուցաբերման համապետական համակարգ՝ Ճգնաժամային կառավարման կենտրոն՝ «112» կամ «911» ստեղծելու հայեցակարգն ու սառույցը շարժվեց»: Ճգնաժամային կառավարման կենտրոնը և «911» ծառայությունը գործարկվեցին 2011-ի սեպտեմբերին: Դրանից հետո զգալի տեխնոլոգիական և տեխնիկական ներդրումներ կատարվեցին: Եթե մինչև 2013 թվական գործում էր միայն Երևանում տեղակայված կենտրոնական ահազանգման կենտրոնը, ապա այսօր բոլոր մարզերում կան ճգնաժամային կառավարման կենտրոններ, 911 համարին եկող զանգերը տեղայնացված են ըստ մարզերի, աճել է զուգահեռ սպասարկվող զանգերի քանակը. մարզերում՝ միանգամից երեք զանգ, Երևանում՝ 10: 2014 թվականից գործում է «911»-ի հոգեբանական ծառայությունը. «Այսօր հանրապետությունում գործում է 40 հատ 911 հեռախոսահամար, ինչը թույլ է տալիս ահազանգերի տրամաբանված և ճկուն տեղաբաշխման արդյունքում անպատասխան չթողնել ոչ մի ահազանգ»: ՃԿԱԿ պետը կարևորում է կադրերի վերապատրաստման հարցի լուծումը: ԱԻՆ ճգնաժամային կառավարման պետական ակադեմիայի հետ մշակվել է կադրերի կրթության-վերապատրաստման ծրագիր, և ՃԿԱԿ-ում աշխատանքի անցնողները կրթվում են ակադեմիայում. «911»-ի գլխավոր ձեռքբերումներից մեկը որակյալ անձնակազմն է, որը բարձրակարգ  ծառայություն է մատուցում մեր քաղաքացիներին: Լինի արտակարգ դեպք, թե խորհրդատվություն՝ ոչ մի զանգ անպատասխան չի մնում և արձագանքը լինում է ստեղծված իրավիճակին համապատասխան»:

Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոնում աշխատում են  մարդիկ, որոնք ինքնահաստատման կարիք չունեն, ունեն գիտելիք, դաստիարակություն, ահազանգերը սպասարկելու հմտություն և գիտակցում են, որ քաղաքացիներին անհանգստացնող մեծ ու փոքր աղետ չի լինում՝ մարդուն սպառնացող գործոնը յուրահատուկ աղետ է այդ մարդու համար, և զանգը սպասարկող օպերատորն ամեն ինչ անում է, որ քաղաքացու օգտին հարցը լուծվի:

Այսօր Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոնն ունի վեց ստորաբաժանում («911» ծառայություն, օպերատիվ հերթափոխ, տեղեկատվության ապահովման և վիճակագրության բաժին, մոնիթորինգի և կանխատեսման բաժին, ավտոմատացված համակարգերի, ծրագրային և կապի ապահովման բաժին, հոգեբանական աջակցության բաժին, արտակարգ իրավիճակների արձագանքման բաժին)՝ 126 աշխատողով, որից 80-ը՝ շուրջօրյա հերթափոխային: Անձնակազմը հագեցած է տեխնիկական և տեխնոլոգիական բոլոր գործիքներով ու միջոցներով՝ արտակարգ դեպքերին ու պատահարներին արձագանքելու համար: Սա բնակչության պաշտպանվածության և անվտանգության երաշխիքն է: Հովհաննես Խանգելդյանի խոսքով՝ Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոնի արդիականացումն անվերջ է լինելու, մշտապես հետևելու են ժամանակի պահանջներին և անելու են ամեն ինչ, որ մարդկանց որակյալ ծառայություն մատուցվի: «911» ծառայության աշխատակիցների վերապատրաստման, որակի բարձրացման դասընթացներին զուգահեռ նոր տեխնոլոգիաներ են ներդրվում: Վերջին նման ծրագիրը 2016 թվականին էր («911. Արտակարգ թերթ», համար 22, 2016 թվական՝  «SOS բջջային հավելվածով և «911» SMS»): Սահմանափակ հնարավորություններով մարդը, կամ աղետից խոսել անկարող դարձած տուժածն այս գործիքի շնորհիվ կարող է կապվել «911»-ի հետ, և օպերատորն անմիջապես կտեսնի նրա գտնվելու վայրը, մշտական կապի մեջ կլինի, մինչ օգնությունը տեղ հասնի: «Շատ երկրներում այսպիսի գործիքներ չկան: Հայաստանն ինտեգրվել է համաշխարհային այն համակարգին, որտեղ հնարավոր է կապի ցանկացած միջոցով և ձևով ահազանգել «911»,- նշեց Հովհաննես Խանգելդյանը:

Սկսվել է «911»-ի կատարելագործման հերթական փուլը: Համակարգչային նոր ծրագիր է մշակվում, որը թույլ կտա ահազանգը սպասարկել միանգամից համակարգչով և ոչ թե հեռախոսով, ահազանգը ստանալիս թղթային բլանկ չլրացնել և այլն: Սրա առավելությունն այն է, որ համակարգչում կա տվյալների մեծ բազա՝ շտեմարան, և ահազանգը սպասարկելուն զուգահեռ օպերատորը տեղեկություններ է ստանում դեպքի բարդության մասին, եթե ահազանգողի ձայնին խանգարող աղմուկ կա, ապա կարող է արագ վերծանել ձայնը՝ մաքրել խանգարող աղմուկն ու նորից լսել ահազանգը: Դեպքի բարդությունը որոշելուն պես, ծրագիրն արդեն հուշում է անհրաժեշտ ուժերի և միջոցների ներգրավման ծավալը: Այս ծրագրային փաթեթով էապես նվազում են մարդկային գործոնը, սխալվելու հավանականությունը և արձագանքման ժամանակը: Ծրագրի օգնությամբ Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոնը ստանում է ահազանգերի բաշխվածության և օպերատորների ծանրաբեռնվածության պատկերը, որի վերծանումից հետո կերևա՝ ո՛ր օպերատորն ինչ ծանրաբեռնվածություն է ունեցել, ինչպիսի արդյունավետությամբ աշխատել և այլն: Սա թույլ կտա տեսնել բարելավման կարիք ունեցող ուղղությունները, անհրաժեշտության դեպքում շտկումներ անել:

Հայաստանի արտակարգ իրավիճակների նախարարություն ասելիս այսօր մարդիկ առաջին հերթին հասկանում են «911» ծառայություն: Հեռախոսահամար, որով կարելի է զանգել գրեթե ցանկացած հարցով: «911»-ը դարձել է ԱԻ նախարարության դեմքը, այցեքարտը: 2016 թվականին ավելի քան 2 միլիոն կանչ է սպասարկվել, մեկ միլիոնով ավելի, քան 2015 թվականին: Մարդիկ վստահում են «911»-ին: Սա պատիվ է և միաժամանակ պատասխանատվություն, ինչ և ինչպես անել, որ հպարտությունը չխանգարի ամենօրյա պատասխանատու աշխատանքին: Մեր այս հարցին ի պատասխան՝ Հովհաննես Խանգելդյանն ասաց. «Մեր կենտրոնը ձևավորված և կայացած է: Սա պարծանք է և հպարտություն, բայց դա չի չեզոքացնում ռիսկերն ու առկա մեծ բեռն ու պատասխանատվությունը: Սա այն խրամատն է, որտեղ անմիջապես շփվում ենք արտակարգ դեպքերի ու պատահարների, տարբեր իրավիճակներում հայտնված մեր քաղաքացիների հետ: «911»-ը երկկողմանի մեդալ է՝ մի կողմում ձեռքբերումները, նվաճումները, հաջողությունները, հակառակ կողմում՝ պատասխանատվություն ու ծանր բեռ: Երբեք չպետք է ուրախությունից գլուխը կորցնել, որովհետև ոչ ոք չգիտի, թե երբ՝ ումից և ինչ ահազանգ կստանանք»:

Արամ ԶԱՔԱՐՅԱՆ